ဒီမိုကေရစီရဲ႕ အသက္၀ိညာဥ္ဟာ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈပဲ ဆိုတာ ဒီမိုကေရစီ ႏိုင္ငံေရးကို လိုလားသူတိုင္းက အျငင္းမပြားဘဲ လက္ခံထားၾကတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ ျဖစ္တယ္ဗ်။ သန္႔ရွင္းတဲ့ အစိုးရ၊ ေကာင္းမြန္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ တာ၀န္သိမႈ၊ တာ၀န္ယူမႈ၊ တာ၀န္ခံမႈ၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ မ႑ိဳင္ႀကီး ၃ ရပ္အၾကား တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု လြတ္လပ္အမွီအခိုကင္းၿပီး အျပန္အလွန္ စစ္ေဆး ထိန္းညႇိမႈ စတဲ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရဲ႕ ဂုဏ္အဂၤါအားလံုးကို တစ္ခြန္းတည္းနဲ႔ ခ်ဳပ္ၿပီး ေျပာႏိုင္တာက တရားဥေပဒစိုးမိုးမႈပဲ ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။
တရားဥပေဒကို က်ဳံ႕လို႕ ဆန္႕လို႕မရဘူး
မည္သည့္ႏိုင္ငံမွာမဆို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းက ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္ကို ႐ိုေသေလးစားလိုက္နာမယ့္အေၾကာင္း ဘယ္ေလာက္ပဲ အပ္ေၾကာင္း ထပ္ေအာင္ ေျပာဆိုေနၾကပါေစ၊ အေျခခံဥပေဒထဲမွာ ဒီမိုကေရစီကို အမႊမ္းတင္တဲ့ အသံုးအႏႈန္းေတြ မစားရ ၀ခမန္း ဘယ္ေလာက္ပဲ ေရးသား ေဖာ္ျပထားပါေစ၊ တကယ့္လက္ေတြ႕မွာ တရားဥပေဒရဲ႕ အာဏာ စက္ဟာ ႏိုင္ငံသားတိုင္း (ႏိုင္ငံသားတိုင္း) အေပၚ သက္ေရာက္မႈရွိရဲ႕လား။ တရား ဥပေဒရဲ႕ အထက္မွာ ဘယ္သူမွမရွိဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ တကယ္ေသခ်ာ ရဲ႕လား။ ဟိုတစ္ေခတ္တုန္းကလို ]]တရားဥပေဒက မည္သို႕ပင္ဆိုေစကာမူ}}ဆိုတဲ့ အင္မတန္ ေစာ္ကားတဲ့ စကားလုံးေတြနဲ႕ ခြၽင္းခ်က္ေတြထားၿပီး လုပ္ခ်င္တာ လုပ္ခဲ့တာမ်ိဳး ရွိေနေသးသလား ဆန္းစစ္ၾကရမွာျဖစ္တယ္ဗ်။ တရားဥပေဒ ဆိုတာ အေျခအေန အေၾကာင္းေၾကာင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး လိုသလို က်ံဳ႕လို႔ ဆန္႔လို႔မရတဲ့ အရာမ်ိဳးအျဖစ္သို႔ အမွန္တကယ္ ေရာက္ရွိေနၿပီလားဆိုတဲ့ အခ်က္တစ္ခုတည္းကိုသာ ၾကည့္ၿပီး ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ရွင္သန္ဖံြ႕ၿဖိဳးေနျခင္း ရွိçမရွိ ဆံုးျဖတ္ၾကရမွာ ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။
ဥေရာပနဲ႕ အာဖရိက
အခုအခ်ိန္မွာ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ရဲ႕ ပင္မေရစီးျဖစ္တဲ့ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးဟာ လြတ္လပ္မႈ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈတို႔ရဲ႕ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့အခ်က္အေပၚ အျငင္းပြားသူ မရွိသေလာက္ျဖစ္ေနၿပီဗ်။ ဒီမိုကေရစီ သို႔မဟုတ္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြဟာ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ လံုလံုၿခံဳၿခံဳနဲ႔ ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုးတက္စည္ပင္၀ေျပာေနၾကၿပီး မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကေတာ့ အခုအထိ ဓားေတာင္ေတြကို ေက်ာ္ေနၾကရတုန္း မီးပင္လယ္ ေတြထဲမွာ ကူးခတ္ေနၾကရတုန္း ျဖစ္တဲ့ ျမင္ကြင္းေတြက အဲဒီအခ်က္ကို မီးေမာင္းထိုးျပေနတယ္ဗ်။ ဒုတိယကမၻာစစ္ ျပာပံုထဲက လူးလဲ႐ုန္းထလာခဲ့ၾကၿပီး လက္ရွိမွာ တည္ၿငိမ္ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေနၾကၿပီျဖစ္တဲ့ ဥေရာပေဒသနဲ႔ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ရာစုတစ္၀က္ေက်ာ္ၾကာလာတဲ့အထိ ယမ္းနံ႔ေတြ မိုးမႊန္ေနဆဲျဖစ္တဲ့ အာဖရိကေဒသကို ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္လုိက္ရင္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈဆိုတဲ့ စကား လံုးရဲ႕ အနက္အဓိပၸာယ္ကို ေလးေလးနက္နက္ သေဘာေပါက္ႏိုင္ၾကမွာ ျဖစ္တယ္ဗ်။
နတ္ဆိုးေတြလို သေဘာထားတယ္
ဒီေနရာမွာ မွတ္သားထားသင့္တဲ့အခ်က္တစ္ခ်က္ကေတာ့ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ေရွ႕ေန တရားသူႀကီး စတဲ့ တရား ဥပေဒနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ေန တဲ့ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အလုပ္ကို လုပ္ကိုင္သူေတြဟာ လူ႔အဖဲြ႕အစည္း အတြင္း အလြန္တရာ ေလးစားအားက် ေနရာေပးျခင္းခံၾကရေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပေဒသမားေတြကို သာမန္အရပ္သူ အရပ္သားေတြက အားကိုးအားထား ျပဳၾကပါတယ္။ တရား ဥပေဒစိုးမိုးမႈမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြ ဟာ ျပည္သူေတြရဲ႕ ရြံေၾကာက္ျခင္းကိုသာ ခံၾကရတဲ့ (တစ္နည္း) ျပည္သူေတြက ခ်စ္ခင္ ၾကည္ညိဳေလးစားလို႔ မဟုတ္ဘဲ ဖမ္းစားမွာ ေၾကာက္တဲ့အတြက္ ကိုးကြယ္ပသေနၾကရတဲ့ ]နတ္ဆိုး} မ်ားအျဖစ္သာ သေဘာထားျခင္း ခံၾကရတာ ျဖစ္တယ္ဗ်။ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံဆိုတာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားက သူတို႔ကိုယ္တိုင္ေရးဆဲြျပဌာန္းထားတဲ့ ဥပေဒေတြကိုေတာင္ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ေလးစားလိုက္နာျခင္းမရွိတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ိဳးကို ေခၚဆိုတာ ျဖစ္တယ္ဗ်။ ဒါမွမဟုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္သူလူတန္းစား အက်ိဳးစီးပြားကို ကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာက္ဖို႔ သက္သက္ အတြက္သာ ရည္ရြယ္ၿပီး ဥပေဒေတြ ထုတ္ျပန္ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ိဳးကို ဆိုလိုတာ ျဖစ္တယ္ဗ်။ အဲဒီလိုႏိုင္ငံေတြမွာ တရားသူႀကီးေတြၾကည့္တဲ့ မ်က္ႏွာဟာ ]ငို၍ ရယ္၍ မရတဲ့} တရားဥပေဒမ်က္ႏွာ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ]ငို၍ ရယ္၍ ရတဲ့} အာဏာမ်က္ႏွာနဲ႔ ေငြမ်က္ႏွာတို႔ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလို ႏိုင္ငံမ်ိဳးေတြမွာ ျပည္သူေတြက ]တရားသူႀကီး} လို႕ မေခၚဘဲ ]မတရားသူႀကီး ေတြ}လို႔ တိုးတိုး တိတ္တိတ္ က်ိတ္ၿပီး ေခၚေလ့ရွိၾကတယ္ဗ်။ အဲဒီ ႏိုင္ငံေတြမွာ ေရွ႕ေန ေတြကိုလည္း ျပည္သူေတြက ]အမႈပဲြစား}ေတြ ]ငိုစားရယ္စား} ေတြအျဖစ္သာ သေဘာထားၾကတယ္ဗ်။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီလို ႏိုင္ငံမ်ိဳးေတြမွာ တရားသူႀကီးနဲ႔ ေရွ႕ေနအမ်ားစုဟာ (ကိုယ္ကိုင္တြယ္ရတဲ့အမႈေတြအေပၚ မူတည္ၿပီး) ၀င္ေငြ ေကာင္းခ်င္ေကာင္းၾကမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ကြယ္ရာမွာ လူေတြရဲ႕ ႏွာေခါင္း႐ႈံ႕ျခင္း ခံရသူေတြ ျဖစ္တယ္ဗ်။
သူတို႕ကိုယ္တိုင္အသိဆုံးပါ
လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းငါးဆယ္အတြင္း အထူးသျဖင့္ ဒီဘက္ႏွစ္အစိတ္ ေလာက္အတြင္း ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာေရာ တရားဥပေဒနဲ႔ အသက္ေမြး ၀မ္းေက်ာင္းျခင္းျပဳၾကတဲ့သူေတြ အထူးသျဖင့္ တရားသူႀကီးေတြဟာ သူတို႔ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္းရဲ႕ အမည္နာမအတိုင္း ရပ္တည္ခဲ့ၾကရဲ႕လား။ ဒါမွမဟုတ္ သာမန္ရာဇ၀တ္မႈ တရားမမႈေတြမွာ ေငြၾသဇာကို နာခံခဲ့ၾကၿပီး ႏိုင္ငံလံုၿခံဳတည္ၿငိမ္ေရးလို႔ တစ္ေလွ်ာက္လံုး ေခၚေ၀ၚသံုးစဲြခဲ့ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ေနတဲ့ အမႈေတြမွာဘယ္လို စီရင္ခ်က္ေတြ ဖတ္ၾကားခဲ့ၾကတယ္ ဆိုတာ ကေတာ့ သူတို႔ကိုယ္တိုင္နဲ႔ `မိုးနတ္မင္း´ကသာ အသိဆံုးျဖစ္လိမ့္မယ္ဗ်ာ။ ဘယ္သူသိသိ မသိသိ ကာယကံရွင္ျပည္သူေတြကေတာ့ ေကာင္းေကာင္းႀကီး သိခဲ့ၾကပါတယ္ဗ်။
အိႏၵိယက သတင္းတစ္ပုဒ္
တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈဆိုတဲ့ စကားရပ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြၽန္ေတာ္ မၾကာ ေသးခင္တစ္ရက္က ဖတ္ခဲ့ရတဲ့ အင္တာနက္သတင္းတစ္ပုဒ္ အေၾကာင္း ေဖာက္သည္ခ်ခ်င္တယ္ဗ်ာ။
အဲဒီသတင္းဟာ အိႏၵိယကလာတဲ့ သတင္းျဖစ္ပါတယ္။ သတင္း အျပည့္ အစံုက ဒီလိုဗ်။ မႏွစ္က ဇြန္လထဲမွာ ဘာဘာရမ္ဒက္လို႔ေခၚ တဲ့ ေယာဂီႀကီး တစ္ဦး ဦးေဆာင္ၿပီး ၿမိဳ႕ေတာ္ေဒလီက ရမ္လီလာနယ္ေျမမွာ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈ ဆန္႔က်င္ေရးဆႏၵျပပဲြႀကီးတစ္ခု ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္။ အစိုးရ အရာရွိ ႀကီးငယ္ေတြရဲ႕ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈေတြ ဆိုးဆိုးရြားရြား ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတို႔က ေယာဂီႀကီးရဲ႕ ဆႏၵျပပဲြမွာ ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကတယ္။ တစ္ညမွာေတာ့ ညသန္းေခါင္အခ်ိန္မွာ ရဲေတြ အလံုးအရင္းနဲ႔ ၀င္ ေရာက္လာၿပီး အဲဒီဆႏၵျပပဲြကို ၿဖိဳခဲြခဲ့တယ္ဗ်။ ရဲေတြဟာ အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့ဆႏၵျပသူေတြကို နံပါတ္တုတ္ေတြနဲ႔ ႐ိုက္၊ ထြက္ေျပးတဲ့သူေတြကို မ်က္ရည္ယိုဗံုးေတြနဲ႔ လိုက္ပစ္ခဲ့ၾကတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီျဖစ္ရပ္မွာ လူ ၃၀ ေလာက္ ဒဏ္ရာရသြားၿပီး အဲဒီထဲက အမ်ိဳးသမီးႀကီးတစ္ေယာက္ကေတာ့ ရတဲ့ဒဏ္ရာ ေတြေၾကာင့္ စက္တင္ဘာလထဲမွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တယ္ဗ်။
အဲဒီကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အိႏၵိယတရား႐ံုးခ်ဳပ္က ေဖေဖာ္၀ါရီလထဲမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုခ်လိုက္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ အဲဒီၿဖိဳခြင္းမႈမွာ ပါ၀င္ခဲ့ၾကတဲ့ ရဲေတြကို တရား႐ံုးတင္စစ္ေဆးဖို႔ ျဖစ္တယ္ဗ်။ ေနာက္ၿပီး ေသဆံုးသြားတဲ့ အမ်ိဳးသမိးႀကီးအတြက္လည္း အသက္ဖိုး ေလ်ာ္ေၾကးေငြ ႐ူပီး ငါးသိန္း အစိုးရကေပးရမယ္လို႔ စီရင္ခ်က္ခ်မွတ္ခဲ့တယ္ဗ်ာ။
အားလံုးသိၾကတဲ့အတိုင္း အိႏၵိယဟာ လူဦးေရသန္းေပါင္း တစ္ေထာင္ ေက်ာ္ရွိၿပီး မတူကဲြျပားတဲ့ လူမ်ိဳးမ်ားစြာတို႔ မတူကဲြျပားတဲ့ ပထ၀ီေဒသ အသီးသီးမွာ ေပါင္းစည္းေနထိုင္ေနၾကတဲ့ ဧရာမႏိုင္ငံႀကီးတစ္ခုျဖစ္တယ္ဗ်။ ၁၉၄၇ခု လြတ္လပ္ေရး ရအံ့ဆဲဆဲမွာ အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ႀကီး မဟတၱမဂႏၵီ လုပ္ႀကံ သတ္ျဖတ္ခံရၿပီး ပါကစၥတန္ႏိုင္ငံ ခဲြထြက္သြားမႈနဲ႔လည္း ႀကံဳေတြ႕ ခဲ့ရတယ္ဗ်။ ဒါ့အျပင္ ပါကစၥတန္နဲ႔ေရာ တ႐ုတ္နဲ႔ပါ စစ္ပဲြေတြ အႀကိမ္ႀကိမ္ ဆင္ႏႊဲခဲ့ရၿပီး ျပည္တြင္းမွာလည္း ဟိႏၵဴ-မူစလင္ ပဋိပကၡ၊ ကက္ရွ္မီးယားျပႆနာ၊ ေမာ္၀ါဒီသူပုန္၊ နာဂသူပုန္ေတြနဲ႔ လံုးေထြးေနခဲ့ရတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္တယ္ဗ်။ ဒါေပမယ့္ အိႏၵိယတပ္မေတာ္ဟာ ႏိုင္ငံေရးထဲ ဘယ္တုန္းကမွ ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ျခင္းမရွိဘဲ ႏိုင္ငံ့လြတ္လပ္ေရးဖခင္ အမ်ိဳးသား ေခါင္းေဆာင္ႀကီးေတြ ေရးဆဲြျပဳစုျပ႒ာန္း ခဲ့ၾကတဲ့ အေျခခံဥပေဒကို တစ္သမတ္တည္း ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့တယ္ဗ်။ တပ္မေတာ္က စစ္ေဘာင္ ပါလီမန္ေဘာင္ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ခဲြခဲြျခားျခား ေနထိုင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြက လည္း စစ္တပ္က အာဏာသိမ္းမယ့္ အႏၲရာယ္ကို စိုးရိမ္ပူပန္ျခင္းမရွိၾကဘဲ ကိုယ့္အလုပ္ကိုယ္ စိတ္ေအးေအးထား လုပ္ႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႕လဲ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈဟာ အေျခခံအားျဖင့္ ခိုင္ခိုင္မာမာ တည္ရွိေန ခဲ့တယ္ဗ်။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာခြင့္ဆိုခြင့္ ေပးထားတဲ့ ဒီမိုကေရစီထံုးစံတိုင္း ပူညံ ပူညံေတြ မျပတ္ရွိခဲ့ေပမယ့္ တရား ဥပေဒစိုးမိုးမႈရွိတဲ့ အခ်က္ေၾကာင့္ အိပဲ့ အိပဲ့ေလွ်ာက္လွမ္းရင္းနဲ႕ပဲ အခု အခ်ိန္မွာေတာ့ အိႏၵိယဟာ ထြန္းသစ္စ စီးပြားအင္အားရွင္ ႏိုင္ငံႀကီး တစ္ခုအျဖစ္သို႔ တေရြ႕ေရြ႕ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီ ျဖစ္တယ္ဗ်ာ။
အိႏၵိယဖြဲ႕စည္းပုံရဲ႕ အားသာခ်က္
ကြၽန္ေတာ္ကေတာ့ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြထဲမွာ အိႏၵိယရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဖြဲ႕စည္းမႈ ပုံစံကို အေတာ္ကေလး ႏွစ္သက္မိတယ္ဗ်။
(၁) အဂၤလန္ကို ပါလီမန္ မိခင္ႏိုင္ငံလို႕ ေခၚတြင္သလို အိႏၵိယကို ဒီမိုကေရစီမိခင္ႏိုင္ငံလို႕ေတာင္ တင္စားေခၚေ၀ၚ ခဲ့ၾကတာ ဘာေၾကာင့္လဲ။
(၂) အိႏၵိယက ျပည္နယ္အစိုးရေတြနဲ႕ ဗဟိုအစိုးရအၾကား အာဏာခြဲေ၀မႈစနစ္ ဘယ္လိုအားသာခ်က္ေတြရွိလို႕ ျပည္နယ္ေတြအားလုံး လိုလိုက ေက်နပ္ေနၾကတာလဲ။
(၃) ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ကို (ျမန္မာမ်ားနည္းတူ) မူလပန္းတိုင္ထားခဲ့တဲ့ ေနရူး၊ အင္ဒီရာဂႏၵီ၊ ရာဂ်စ္ဂႏၵီ မ်ိဳးဆက္ေနာက္ပိုင္း ဘယ္လို စီးပြားေရးမူ၀ါဒေတြ ေျပာင္းလဲ ခ်မွတ္အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့လို႕ အိႏၵိယဟာ တရုတ္နဲ႕ နင္လား ငါလား ေရွ႕တန္းေရာက္လာတာလဲ။
အိႏၵိယႏိုင္ငံဆီက စိတ္၀င္စားဖြယ္ ေလ့လာစရာေတြအမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ေပၚလစီမိတ္ကာမ်ားလည္း ေလ့လာမိၾကမယ္ထင္ပါတယ္။
ေလာေလာဆယ္ ကြၽန္ေတာ္တို႕ေဆြးေႏြးေနတဲ့ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး တည္ေဆာက္မႈကိစၥနဲ႕ ဆက္စပ္တာကို ေျပာရရင္ျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံႀကီးမွာ ႏိုင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈ (ႏိႈင္းယွဥ္ေသာအားျဖင့္) ရွိေနတာ၊ စီးပြားေရး တိုးတက္ႏႈန္းျမန္ဆန္လာတာေတြဟာ တရားေရးမ႑ိဳင္ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ လြတ္လပ္ ႀကံ႕ခိုင္ခဲ့လို႕ပဲ ျဖစ္ေၾကာင္းပါဗ်ာ။
ေမာင္၀ံသ